STUART, James / REVETT, Nicholas

Ο Βρετανός αρχιτέκτονας και ζωγράφος James Stuart (1713-1788), γιος Σκωτζέζου ναυτικού, άρχισε να ζωγραφίζει από πολύ νεαρή ηλικία και έφηβος ακόμα κέρδισε υποτροφία για την Society of Arts, όπου καλλιέργησε το ταλέντο του τόσο στο ελεύθερο σχέδιο όσο και στη γεωμετρία. Το 1741 τα αδέλφια του τον συνέδραμαν ώστε να πραγματοποιήσει το πολυπόθητο ταξίδι του στη Ρώμη, στην οποία έφτασε διανύοντας το μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής με τα πόδια και κερδίζοντας χρήματα με ευκαιριακές εργασίες. Στη Ρώμη συνδέθηκε με τον ζωγράφο Gavin Hamilton και τους αρχιτέκτονες Matthew Brettingham και Nicholas Revett.

O Βρετανός αρχιτέκτονας και σχεδιαστής Nicholas Revett (1720-1804) σπούδαζε ζωγραφική στη Ρώμη (1742) με τον Cavaliere Benefiale όταν γνωρίστηκε με τους προαναφερθέντες. Τον Απρίλιο του 1748 οι τέσσερις καλλιτέχνες περιηγήθηκαν οδοιπορώντας ως τη Νεάπολη και τότε οι Revett και Stuart επεξεργάστηκαν μια ιδέα στην πραγματεία «Προτάσεις για την έκδοση μιας ακριβούς περιγραφής των αρχαιοτήτων των Αθηνών», που έγινε εγχείρημα και υποστηρίχθηκε θερμά από τους αρχαιόφιλους Dilettanti στη Ρώμη, οι οποίοι και χρηματοδότησαν την αποστολή.

Οι Stuart και Revett έφθασαν στην Ελλάδα την άνοιξη του 1751, όπου παρέμειναν περίπου δυόμισι χρόνια αντιμετωπίζοντας πολλά προβλήματα και δυσκολίες, και επέστρεψαν στην Αγγλία το 1755. Εργάστηκαν κυρίως στην Αθήνα και στην περιοχή της Αττικής, αλλά επισκέφτηκαν και την Κόρινθο, τη Θεσσαλονίκη και τους Δελφούς. Ο Revett είχε αναλάβει τις μετρήσεις των μνημείων και ο Stuart τα σχέδιά τους, που όλα ολοκληρώθηκαν επί τόπου, ενώ αποφασισμένοι να τα αποτυπώσουν με μεγάλη πιστότητα έσκαβαν σχεδόν ως τα θεμέλιά τους. «Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που προστέθηκε για να προσδώσει γραφικότητα, ακόμα και οι ανθρώπινες μορφές είναι εκ του φυσικού», σημειώνουν οι ίδιοι στην εισαγωγή.

Ο πρώτος τόμος του έργου με τις αρχαιότητες των Αθηνών καταμετρημένες και σχεδιασμένες από τους ζωγράφους και αρχιτέκτονες James Stuart και Nicholas Revett εκδόθηκε το 1762 και όχι μόνο έτυχε θερμής υποδοχής από το αγγλικό κοινό, αλλά και σηματοδότησε τον ευρωπαϊκό κλασικισμό. Ο Stuart έγινε διάσημος, επονομάστηκε «Αθηναίος» και εκλέχτηκε μέλος και της Royal Society, ενώ ο Revett έμεινε κάπως στην αφάνεια, διέκοψε τη συνεργασία και πούλησε τα δικαιώματά του στον Stuart, ο οποίος στράφηκε κυρίως στην αρχιτεκτονική και έγινε ο δημιουργός των πρώτων ελληνικού κλασικού ρυθμού οικοδομημάτων στην Αγγλία. Πέθανε ξαφνικά, το 1788, ενώ ετοίμαζε την έκδοση του δεύτερου τόμου. Ο Revett συνέχισε τις αρχαιολογικές αποστολές, πάντα ως μέλος των Dilettanti, αλλά κατασκεύασε και οικίες σε κλασικίζοντα ρυθμό. Πέθανε σε ηλικία 84 ετών. Την τετράτομη έκδοση με τις αρχαιότητες της Αθήνας ολοκλήρωσαν μέχρι το 1816 άλλα εξέχοντα μέλη της Εταιρείας των Dilettanti.

Περισσότερα από τριακόσια σχέδια, με απεικονίσεις και αποτυπώσεις, κατόψεις, τομές και λεπτομέρειες αρχαίων μνημείων και αρχιτεκτονικών μελών σε έξοχες χαλκογραφίες –συνοδευόμενα και με επεξηγηματικά κείμενα για τη χρήση του μνημείου, αρχαιολογικές παρατηρήσεις και ταξιδιωτικές εντυπώσεις– εγκαινίασαν τη νέα εποχή, όπου οι λεπτομερείς καταμετρήσεις αντικαθιστούν τη γενική και φαντασιακή πολλές φορές απεικόνιση αρχαίων μνημείων.

Στον πρώτο τόμο υπάρχει μια αναλυτική εισαγωγή για τους συγγραφείς, και το σκεπτικό της πρωτοπόρας αυτής εργασίας. Όπως και στους υπόλοιπους τόμους, για το κάθε μνημείο προηγούνται οι λεπτομερείς επεξηγήσεις, ακολουθεί ένα χαρακτικό σε πανοραμική του άποψη στον χώρο όπου βρίσκεται και έπονται όψεις, τομές, κατόψεις, ανόψεις και σχέδια με λεπτομέρειες των αρχιτεκτονικών του μελών. Τα μνημεία που παρουσιάζονται είναι: η Πύλη της Αρχηγέτιδος Αθηνάς (Παζαρόπορτα), ο ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος ή Μητρώον εν Άγραις (Παναγία στην Πέτρα), το Ρολόι του Ανδρονίκου Κηρρύστου (Πύργος των Αέρηδων), το Χορηγικό Μνημείο του Λυσικράτη (Φανάρι του Διογένη), η Βιβλιοθήκη του Αδριανού. Στα δύο τελευταία μνημεία (η ζωφόρος με σκηνές από τον Διονυσιακό μύθο και οι προσωποποιήσεις των ανέμων) τα χαρακτικά με τα ανάγλυφα και οι λεπτομερείς αρχιτεκτονικές μετρήσεις αποτελούν εξαίρετο δείγμα της ζωγραφικής δεινότητας, διεξιοτεχνίας και ακρίβειας των Stuart και Revett.

Στον δεύτερο τόμο με την ίδια λογική παρουσιάζονται τα μνημεία της Ακρόπολης (Παρθενώνας, Ερέχθειο, Προπύλαια). Στον τρίτο τόμο πάντα με τον ίδιο τρόπο παρουσίασης έχουμε επεξηγηματικά κείμενα, απόψεις και αρχιτεκτονικά σχέδια για τον ναό του Ηφαίστου (Θησείο), τον ναό του Ολυμπίου Διός, το Αδριάνειο Υδραγωγείο, τον ναό του Απόλλωνα στην Κόρινθο, το Στάδιο των Παναθηναίων, το Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού, το μνημείο με τις «Μαγεμένες» (Incantadas) στη Θεσσαλονίκη, τα ερείπια στη Δήλο και τμήμα στοάς κοντά στο Χορηγικό Μνημείο του Λυσικράτη. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Κατάλογος, στο τέλος της εισαγωγής, που παρατίθενται: τα σύγχρονα ονόματα οικισμών, χωριών, μοναστηριών και αγροκτημάτων στην Αττική με τα αντίστοιχα αρχαία τους τοπωνύμια, όπως και παρατηρήσεις, σχέδια και παραπομπές. Επίσης υπάρχει κατάλογος αρχαίων τοπωνυμίων και τοπωνυμίων στη Μεγαρίδα. Σε άλλο κατάλογο δίνονται επίσης οι σταθμοί και τα λιμάνια στον θαλάσσιο δρόμο από τη Σκιάθο στην Εύβοια, καθώς και τα λιμάνια, οι ακτές και τα ακρωτήρια από τις Κεχρέες έως το Σούνιο.

Στον τέταρτο τόμο περιγράφονται τα μνημεία στην Πόλα της Ίστριας στις Δαλματικές ακτές (ναοί, αμφιθέατρο) καθώς και τα γλυπτά του Παρθενώνα, όπως και μερικές άλλες αρχαιότητες. Στον πέμπτο τόμο, που εκδόθηκε προς τιμήν των J. Stuart και Ν. Revett, πέντε καταξιωμένοι αρχιτέκτονες και αρχαιολόγοι-σχεδιαστές παρουσιάζουν αντίστοιχα τα μνημεία στον Ακράγαντα, τη Φιγαλεία, την Κέρκυρα, τη Μεσσήνη, τις Μυκήνες, τη Δήλο, τα αρχαία θέατρα (Επιδαύρου, Δωδώνης, Συρακουσών) κ.ά.

Συντάκτης: Ιόλη Βιγγοπούλου

TRAVELOGUES

ME TO BΛΕΜΜΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΗΓΗΤΩΝ

Τόποι - Μνημεία - Άνθρωποι

Νοτιοανατολική Ευρώπη - Ανατολική Μεσόγειος

Ελλάδα - Μικρά Ασία - Νότιος Ιταλία

15ος - 20ός αιώνας

STUART, James / REVETT, Nicholas - Νησιά του Αιγαίου Πελάγους

STUART, James / REVETT, Nicholas - Υπόλοιπες Εικόνες