MONCONYS, Balthasar de. Journal de voyages de Monsieur Monconys, Conseiller du Roy en ses conseils d'estat & priué, & Lieutenant criminel au Siege Presidial de Lyon.., τ. II, Λυών, chez Horace Boissat & George Remeus, 1665.
Ο Γάλλος φυσικός και δικαστικός Balthasar de Monconys (1611-1665) γεννήθηκε στη Λυών. Στα 1618 ξέσπασε επιδημία πανούκλας στη γενέτειρά του κι οι γονείς του τον έστειλαν να σπουδάσει στη Σαλαμάνκα, σε οικοτροφείο Ιησουιτών. Ο Monconys έδειχνε έντονο ενδιαφέρον για τη μεταφυσική και τον μυστικισμό και μελέτησε τη διδασκαλία του Πυθαγόρα, τον Ζωροαστρισμό καθώς και τους Έλληνες και Άραβες αλχημιστές. Από μικρός ονειρευόταν να ταξιδέψει έως την Ινδία και την Κίνα αλλά επέστρεψε στη Λυών, απ’ όπου σε ηλικία τριάντα τεσσάρων ετών εγκαταλειψε τελικά την ασφάλεια της βιβλιοθήκης και την θεωρητική γνώση του εργαστηρίου και ξεκίνησε ακαταπόνητα ταξίδια στην Ευρώπη και στην Ανατολή.
Ο Monconys ταξίδεψε με τον γιο του Δούκα του Luynes στην Πορτογαλία, την Αγγλία, την Γερμανία, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες, την Κωνσταντινούπολη και τη Μέση Ανατολή. Από το πρώτο του κιόλας ταξίδι, στην Πορτογαλία, παρακολουθούμε πώς σε κάθε πόλη δικτυώνεται πολύ σύντομα με μαθηματικούς, κληρικούς, χειρούργους, μηχανικούς, χημικούς, γιατρούς και πρίγκιπες, κι επισκέπτεται τα εργαστήριά τους, όπου συγκεντρώνει «μυστικά και εμπειρίες». Μετά την Πορτογαλία ταξιδεύει για πρώτη φορά στην Ιταλία, και τελικά φεύγει προς την Ανατολή για να μελετήσει τα διάφορα δόγματα, τις αρχαίες θρησκείες και τους γυμνοσοφιστές. Στα 1647-48 βρίσκεται στην Αίγυπτο· αναζητώντας τους Ζωροάστρες και τους οπαδούς του Ερμή του Τρισμέγιστου φτάνει έως το όρος Σινά. Εκεί στην Αίγυπτο ο Δυτικοευρωπαίος του 17ου αιώνα χάνεται στον λαβύρινθο των μικρών δρόμων και ανακαλύπτει τα διαφορετικά δόγματα και θρησκείες, τις ποικίλες εθνότητες και τις συνήθειες τους: Τούρκοι, Κόπτες, Εβραίοι, Άραβες, Μαυριτανοί, Mαρονίτες, Αρμένιοι, Δερβίσηδες. Υπακούει σε δεισιδαιμονικές παροτρύνσεις και ανακαλύπτει θαυμάσια βιβλία αστρονομίας στα εβραϊκά, στα περσικά ή στα αραβικά. Στην συνέχεια, μετά το προσκύνημα στους Άγιους Τόπους διασχίζει την Μικρά Ασία και φτάνει στην Κωνσταντινούπολη, απ’ όπου σχεδιάζει να ταξιδέψει στην Περσία. Για άλλη μια φορά όμως η πανούκλα τον αναγκάζει να φύγει, αυτή τη φορά προς την Σμύρνη, από όπου θα επιστρέψει στη Λυών στα 1649.
Από το 1663 έως το 1665 ο Monconys ταξιδεύει ασταμάτητα ανάμεσα στο Παρίσι, το Λονδίνο, την Ολλανδία και τη Γερμανία, επισκεπτόμενος πρίγκιπες και φιλοσόφους, βιβλιοθήκες κι εργαστήρια, ενώ διατηρεί πυκνή αλληλογραφία με πολλούς επιστήμονες. Τελικά, ύστερα από αλλεπάλληλες κρίσεις άσθματος, πεθαίνει πριν προλάβει να δει δημοσιευμένες τις σημειώσεις από τα ταξίδια του.
Την έκδοση (1665-1666) επιμελήθηκαν ο γιος του και ο φίλος του Ιησουίτης J. Berchet. Το ημερολόγιο εμπλουτίζεται με σχέδια, που δείχνουν το εύρος των ενδιαφερόντων του. Ο Monconys συνέλεξε ένα ευρύτατο υλικό που περιλαμβάνει ιατρικές συνταγές, χημικούς τύπους, υλικό σχετικό με τις απόκρυφες επιστήμες, μαθηματικούς γρίφους, προβλήματα Άλγεβρας και Γεωμετρίας, ζωολογικές παρατηρήσεις, μηχανικές εφαρμογές, περιγραφές φυσικών φαινομένων, πειράματα χημείας, μηχανές, ιατρικά θέματα, τη φιλοσοφική λίθο, αστρονομικές μετρήσεις, μεγεθυντικούς φακούς, θερμόμετρα, υδραυλικές συσκευές, ποτά, υδρόμετρα, μικροσκόπια, αρχιτεκτονικές κατασκευές, θέματα σχετικά με τη υγιεινή ή και την κατασκευή ηδύποτων.
Στον τρίτο τόμο καταχωρούνται μεταξύ άλλων εκατόν εξήντα πέντε πειράματα φυσικής, χημείας και ιατρικής και τα συμπεράσματά τους, καθώς και ένα σονέτο για τη μάχη του Μαραθώνα. Υπάρχουν πέντε αναλυτικά ευρετήρια για την ταξινόμηση του περιεχομένου. Παράλληλα, από το τρίτομο έργο του δύναται να εξαχθεί ένας μακρύτατος κατάλογος ονομάτων (περισσότερα από διακόσια πενήντα) λογίων, γιατρών, αλχημιστών, αστρολόγων, μαθηματικών, εμπειριστών και άλλων εξειδικευμένων ερευνητών. Μέσα από το κείμενο και την αλληλογραφία του Monconys, υφαίνεται ένας εξαιρετικά ενδιαφέρων ιστός, επί του οποίου οι ειδικοί όλων των επιστημών δύνανται να ανασυνθέσουν το δίκτυο των επαφών μεταξύ των επιστημόνων στην δυτική κυρίως Ευρώπη, για μια περίοδο μεγαλύτερη από μια εικοσαετία στα μέσα του 17ου αιώνα.
Το έργο του Monconys, αν και γραμμένο σε μονότονο ύφος, έχει μια αξεπέραστη γοητεία καθώς συνδυάζει το ημερολόγιο ταξιδιού και το σημειωματάριο παρατηρήσεων ενός μελετητή εργαστηρίου. Τα σχέδια που συνοδεύουν το κείμενο συνθέτουν ένα υλικό μοναδικό στις εκδόσεις της ταξιδιωτικής γραμματείας.
Σύνταξη: Ιόλη Βιγγοπούλου
