Τένεδος
Η Τένεδος πρωτοεμφανίζεται σε γεωγραφικά έργα, όπως και η υπόλοιπη νησιωτική Ελλάδα, με το “Liber Insularum Archipelagi”, ένα πρωτοπόρο χαρτογραφικό χειρόγραφο έργο, στις αρχές του 15ου αιώνα, που έγινε και πρότυπο για τα μεταγενέστερα νησολόγια, όπως αυτά των B. dalli Sonetti (1485) και Β. Bordone (1547). Ο Sonetti συνοδεύει τους χάρτες με έμμετρα κείμενα, ενώ ο Bordone σημειώνει στους ιδιότυπους χάρτες του πληροφορίες, μεταξύ άλλων, για το κλίμα και την ιστορία του νησιού. Όπως όλα τα έργα του είδους, το νησολόγιο του Antonio Millo (1582-91) εμπλουτίζεται από χαρακτικά που είχαν ήδη δημοσιευθεί σε έντυπες εκδόσεις της εποχής. Στους χάρτες των νησολογίων του, και σε αυτόν της Τενέδου, ο Αντώνιος σημειώνει τα επικίνδυνα σημεία πλεύσης, και χρησιμοποιεί τα τοπωνύμια των πορτολάνων της εποχής.
Για την Τένεδο έχουμε ένα σπάνιο χειρόγραφο σχέδιο από το ταξίδι του J. Maurand (1544), ενώ προς τα τέλη του 16ου αιώνα εμφανίζεται στο νησολόγιο του G. Rosaccio (1598), το οποίο επηρεάστηκε από προγενέστερο παρεμφερές έργο. Θέματα από τον Rosaccio δανείζονται και μεταγενάστερα ταξιδιωτικά χρονικά (H. Beauvau, 1615).
Στην έκδοση του Μ. Boschini, μικρό νησολόγιο και όμορφο δείγμα της βενετσιάνικης χαρακτικής των μέσων του 17ου αιώνα, ο χάρτης της Τενέδου, όπως και όλοι οι άλλοι, συνοδεύεται με επεξηγηματικό κείμενο ιστορικο-γεωγραφικού περιεχομένου. Το νησολόγιο του Fr. Piacenza (1688) περιλαμβάνει χάρτες με εξαιρετική χάραξη και πλούσιο αφηγηματικό υλικό για τα νησιά του Αιγαίου πελάγους αλλά και την Κύπρο και την Πελοπόννησο. Στο πλούσιο σε περιεχόμενο έργο (1688) του Ol. Dapper (που ξεχώρισε με τα εξαιρετικής τεχνικής χαρακτικά και το οποίο βασίστηκε κυρίως σε πηγές της αρχαίας ελληνικής και λατινικής γραμματείας, πορτολάνους, νησολόγια, σύγχρονές του περιηγητικές μαρτυρίες και έγκυρους χάρτες της εποχής), υπάρχει χάρτης και πίνακας με αρχαία νομίσματα της νήσου. Στα τέλη του 17ου αιώνα, οι εκδόσεις του J. Peeters (1690) εξαίρουν τις νίκες των χριστιανικών δυνάμεων της Δύσης στους Βενετο-οθωμανικούς πολέμους. Απεικονίζονται πόλεις, λιμάνια και τοποθεσίες από την Αδριατική θάλασσα έως την Ινδία. Στην εκδοση συμπεριλαμβάνεται χάρτης της νήσου.Όλες αυτές οι εκδόσεις αντιγράφουν πίνακες που πρωτο-κυκλοφόρησαν κυρίως στα έργα της Γεωγραφικής Ακαδημίας των Αργοναυτών στη Βενετία, ενώ και αυτές οι εκδόσεις, πολλές φορές αντέγραφαν θέματα από παρεμφερή έργα της εποχής ( V.M. Coronelli, 1707).
Ο J. Seller ήταν ο δημιουργός της πρώτης λεπτομερούς χαρτογράφησης των ακτών της Μεσογείου, γνωστής με τον τίτλο «English Pilot...», η οποία πρωτοεκδόθηκε τον 17ο αιώνα, επανεκδόθηκε επανειλημμένα, και συνέχισε να χρησιμοποιείται ως έργο αναφοράς μέχρι και τον 19ο αιώνα (εδώ η έκδοση του 1771). Το συνολικό έργο του Seller καθιέρωσε την αγγλική γλώσσα στους ναυτικούς χάρτες και επηρέασε έντονα τις μεταγενέστερες χαρτογραφικές εκδόσεις. Παραδίδονται σχέδια ακτών της περιοχής.
Η απεικόνιση της πόλης και του κάστρου αλλάζει εικαστικό ύφος στο έργο του B. Randolph (1687), όπως επίσης και λίγο αργότερα στην έκδοση (1717) του πρωτοπόρου για το δρομολόγιο του ταξιδιού στο Αιγαίο J. Pitton de Tournefort.
Τον 19ο πια αιώνα έχουμε την Τένεδο σε χάρτες της περιοχής ή ακόμα και να διαγράφεται στον ορίζοντα πολλών σχεδίων και χαρακτικών που αφορούν την Τροία και την Τρωάδα [W. Gell (1804), Ch.C. Frankland (1829), Et. Rey (1867)]. Εντυπωσιακές παραμένουν οι απόψεις του κάστρου και της πόλης αφενός στο μεγαλόπνοο έργο του M.G.F.A. Choiseul-Gouffier (το οποίο εξέφρασε με έναν νέο και πρωτότυπο τρόπο το αρχαιόφιλο και φιλελληνικό πνεύμα της εποχής του και εισήγαγε, τέλος 18ου - αρχές 19ου αιώνα, την «εικόνα» ως πρωτεύον στοιχείο σε ταξιδιωτικό χρονικό) και αφετέρου στο εξαιρετικής ποιότητας έργο του Ig. Melling (1819), όπου αναδεικνύεται το οχυρό αλλά και πολλές μικρές γραφικές λεπτομέρειες από το λιμάνι.
Στο Λεύκωμα (1984) μάς παραδίδονται αξιολογότατες και σπάνιες ξυλογραφίες από το πρωτοπόρο εβδομαδιαίο βρετανικό περιοδικό “The Illustrated London News” (1842-1885) και το συγγενές “The Graphic” (1869-1885). Απεικονίζονται τοποθεσίες, πρόσωπα και γεγονότα (πολιτικά, κοινωνικά, πολεμικά) που αφορούν και την Τένεδο, από το 1842 έως το 1885.
Σύνταξη: Ιόλη Βιγγοπούλου