Το λιμάνι των Χανίων με τις οχυρώσεις του εμφανίζεται ήδη στους πρώτους χάρτες που κυκλοφόρησαν σε χειρόγραφα και έντυπα νησολόγια. Στα τέλη του 16ου αιώνα στο έργο του G. Rosaccio (1598), το οποίο επηρεάστηκε από προγενέστερά του παρεμφερή έργα, σημειώνεται η καλά οργανωμένη πόλη την περίοδο της Βενετικής κυριαρχίας. Στους αξιόλογους χάρτες του Fr. Basilicata (1618), η επιδέξια χρήση των χρωμάτων τόνισε την τοπογραφία και τη μορφολογία και των γύρω από τα Χανιά αξιόλογων περιοχών. Στα 1686 τονίζονται τα ισχυρά τείχη της ενετικής πολιτείας σε έκδοση του Γερμανού χαράκτη και ζωγράφου J. von Sandrart και στο σπουδαίο ιστορικο-γεωγραφικό σύγγραμμα του Ol. Dapper ("Archipel" στα 1688), στο οποίο δημοσιεύονται επιπλέον και απόψεις με τις νησίδες της ευρύτερης περιοχής.

Στην έκδοση του J. Sandrart (1687) οι πίνακες απεικονίζουν κάστρα και τοποθεσίες, κυρίως της βενετικής κυριαρχίας. Παρόμοια έργα κυκλοφόρησαν για να εξαίρουν τις νικηφόρες νίκες των Ενετών στη σύγκρουση τους με του Οθωμανούς στη διάρκεια του ΣΤ΄Βενετο-οθωμανικού πολέμου  (1684-1699), όπως στα τέλη του 17ου αιώνα, οι εκδόσεις του J. Peeters (1686) όπου απεικονίζονται πόλεις, λιμάνια και τοποθεσίες στην Αυστρία, τη νότιοανατολική Ευρώπη, την ανατολική Μεσόγειο και περιοχές της Ασίας ώς τη Σαουδική Αραβία, ενώ στην έκδοση του J. Peeters στα 1690 απεικονίζονται πόλεις, λιμάνια και τοποθεσίες από την Αδριατική θάλασσα έως την Ινδία.

Στην πολυτιμότατη έκδοση (1717) του πρωτοπόρου για τα δρομολόγιά του J. Pitton de Tournefort αντικρίζουμε την πρώτη «ρεαλιστική» άποψη της πόλης από τη μεριά της θάλασσας.

Στο έργο του R. Pashley (1837), που υπήρξε πρωτοπόρο ως προς την εικονογράφηση (1837), τοπία, μνημεία, αρχαιότητες και άνθρωποι της περιοχής των Χανίων ζωντανεύουν την αφήγηση της αρχαιολογικής περιήγησής του, καθώς και τα στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής τα οποία περιγράφει.

Χάρτες του κόλπου της Σούδας αλλά και της Γραμβούσας έχουμε έναν περίπου αιώνα μετά στο έργο του G.A. Olivier (1801) και στον λιμενοδειχτη του J. Roux (1804). Από τα Ιόνια νησιά, ο πετυχημένος και παραγωγικότατος τοπιογράφος Ed. Lear ταξίδεψε (1864) στη δυτική κυρίως Κρήτη και στα έργα του αποδίδεται τόσο η βλάστηση και η κρητική ορεινή χώρα όσο και τα αξιοπρόσεχτα κτίσματα και μνημεία, ενώ από την ίδια περίπου περίοδο (1867) ανθολογούμε μία έγχρωμη άποψη του λιμανιού των Χανίων (Piraeus and Ports).

Στο Λεύκωμα (1984) μάς παραδίδονται αξιολογότατες και σπάνιες ξυλογραφίες από το πρωτοπόρο εβδομαδιαίο βρετανικό περιοδικό “The Illustrated London News” (1842-1885) και το συγγενές “The Graphic” (1869-1885). Απεικονίζονται τοποθεσίες, πρόσωπα και συμβάντα (πολιτικά, κοινωνικά, πολεμικά), μερικά που αφορούν στα γεγονότα της Κρήτης, από το 1842 έως το 1885.

Φωτογραφίες συμπληρώνουν το χρονικό της παραμονής του Γάλλου γιατρού D.N.J Duclot (1898) στην Κρήτη. O Duclot περιγράφει τη νήσο και τα γεγονότα που συνέβησαν ενόσω η Κρήτη βρισκόταν υπό την προστασία των ευρωπαϊκών δυνάμεων με στόχο να επιτευχθεί η πλήρης αυτονομία της νήσου υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι φωτογραφίες από την περίοδο του Αγώνα για την ένταξη της Κρήτης στο Ελληνικό Κράτος (Al. Van den Brule, 1907) και τέλος οι φωτογραφικές αποτυπώσεις του φημισμένου F.F. Boissonnas (στο Baud-Bovy, D. Boissonnas Fr. στα 1919) αποδίδουν με αποκαλυπτικό τρόπο το ορεινό τοπίο, το λιμάνι αλλά και τους Κρητικούς.

Συντάκτης: Ιόλη Βιγγοπούλου