Για τη Σύρο από τους παλαιαότερους χάρτες στον ιστότοπο ανάγεται στον 17ο αιώνα στο νησολόγιο του Fr. Piacenza (1688) το οποίο περιλαμβάνει χάρτες με εξαιρετική χάραξη και πλούσιο αφηγηματικό υλικό για τα νησιά του Αιγαίου πελάγους αλλά και την Κύπρο και την Πελοπόννησο. Σχεδόν ένα αιώνα νωρίτερα, έχουμε έναν χάρτη από ένα νησολόγιο.  Όπως όλα τα έργα του είδους, το νησολόγιο του Antonio Millo (1582-91) εμπλουτίζεται από χαρακτικά που είχαν ήδη δημοσιευθεί σε έντυπες εκδόσεις της εποχής. Στους χάρτες των νησολογίων του, και σε αυτόν της Σύρου φυσικά, ο Αντώνιος σημειώνει τα επικίνδυνα σημεία πλεύσης, και χρησιμοποιεί τα τοπωνύμια των πορτολάνων της εποχής.

 Η πρώτη άποψη της Σύρου βρίσκεται στην πολύτιμη για τον πλούτο των πληροφοριών έκδοση (1717) του J. Pitton de Tournefort, που κυκλοφόρησε μετά το ταξίδι του στο Αιγαίο πέλαγος και απετέλεσε έκτοτε οδηγό για τους ταξιδιώτες και τα δρομολόγια τους στο Αρχιπέλαγος, οι εικόνες για τα νησιά, εκτός από τους χάρτες, αφορούν την τοπογραφία, συχνά τις ενδυματολογικές συνήθειες των γυναικών, τη χλωρίδα και ενίοτε αρχαιότητες.

Η πραγματεία για την μελισσοκομία στη Σύρο, του Abbé Della Rocca (1790) αποτελεί  ένα σπάνιο και αξιοπρόσεκτο έργο, τόσο για το ιδιαίτερο θέμα του όσο και για τις λεπτομέρειες και σε απεικονίσεις που παραδίδει σχετικά με τον δημόσιο, αγροτικό και ιδιωτικό βίο των κατοίκων.

Iσότονα με το κείμενό του, τα σχέδια, με μια ιδιαίτερη ματιά και σπάνια θέματα, του Γάλλου ταξιδιώτη A.L. Castellan συμπληρώνουν τον ευγενικό αφηγηματικό του λόγο και την κομψή, πολύτομη, μικρού σχήματος έκδοση (1812).

Στο μεγαλόοπνο έργο του M.G.F.A. Choiseul- Gouffier, το οποίο εισήγαγε (τέλος 18ου-αρχές 19ου αιώνα) την «εικόνα» ως πρωτεύον στοιχείο σε ταξιδιωτικό χρονικό, έχουμε για πρώτη φορά μία αντικειμενική άποψη του λιμένα και της Άνω Σύρου, ενώ στις αρχές του 19ου αιώνα εμφανίζεται η χαρτογράφηση της νήσου σε σημαντικό λιμενοδείκτη (J. Roux 1804).

Η έκδοση του J. Emerson Tennent (1829), ένας συγκερασμός ταξιδιωτικής αφήγησης και πολιτικού διαλόγου, με πληροφορίες οι οποίες δεν προέρχονται από δικές του εμπειρίες, κοσμείται με μία σπάνια άποψη της Σύρου, που την περίοδο εκείνη «ανέτειλε» σαν σημαντικό λιμάνι του Αιγαίου πελάγους. ενώ στο χρονικό του ταξιδιού της πρώτης ατμοκίνητης θαλαμηγού στα ύδατα της Ανατολής έχουμε μια αξιοπρόσεχτη άποψη της Ερμούπολης (Marchebeus στα 1839).

Σχέδια υψηλής καλλιτεχνικής ποιότητας και τεχνικής συνοδεύουν τις καίριες παρατηρήσεις των μελών του Τμήματος Αρχιτεκτονικής και Γλυπτικής της Γαλλικής Επιστημονικής Αποστολής του Μοριά, υπό τη διεύθυνση του G.A. Blouet, πάνω στα μνημεία και τους τόπους που είχαν αναλάβει να ερευνήσουν. Τα πορίσματα των μελετών αυτών και τα σχέδια που τα συνοδεύουν, και για τις Κυκλάδες και τη Σύρο και τα οποία κυκλοφόρησαν σε τρεις μνημειώδεις τόμους (1831, 1833, 1838), συνέβαλαν πολύ στην διαμόρφωση της εικόνας των μνημείων και έγιναν εγχειρίδιο αναφοράς για κάθε μελλοντική σχετική μελέτη. 

Συναντάμε, επίσης, σε ένα πολύ πετυχημένο έργο (στην επανέκδοση του 1882), μετά την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους, αυτό του Chr. Wordsworth (περισσότερο ιστορικο-αφηγηματικό παρά περιηγητικό), άποψη της Σύρου, την οποία δανείζεται από την αντίστοιχη λιθογραφία της έκδοσης του «Άτλαντα» της Γαλλικής Επιστημονικής Αποστολής, αλλά αποδίδεται με πιο ανάλαφρη εικαστική εκδοχή.

Στο Λεύκωμα (1984) μάς παραδίδονται αξιολογότατες και σπάνιες ξυλογραφίες από το πρωτοπόρο εβδομαδιαίο βρετανικό περιοδικό “The Illustrated London News” (1842-1885) και το συγγενές “The Graphic” (1869-1885). Απεικονίζονται τοποθεσίες, πρόσωπα και γεγονότα (πολιτικά, κοινωνικά, πολεμικά), μερικά αφορούν και τη Σύρο, από το 1842 έως το 1885.

Την ίδια περίοδο, στο ταξιδιωτικό-ζωγραφικό λεύκωμα του E. Rey (1867), o εικονογραφικός πλούτος για κάθε τόπο γίνεται φανερός και στα θέματα που προτιμώνται (επιγραφές, κρήνη, Λαζαρέτο). Χαρακτηριστικά στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, είναι τα «Λευκώματα», εικαστικές εκδόσεις με θέματα που συνδυάζουν τοπία, μνημεία αλλά και γραφικότητες του καθημερινού βίου, για όλη σχεδόν την Ανατολή. Σε ένα τέτοιο, αυτό του J. Carne (1836-38), η Σύρος δεν θα μπορούσε να ήταν απούσα. Σε έκδοση προς τα τέλη του 19ου αιώνα, αναγνωρίζουμε την πλούσια πλέον ανεπτυγμένη Ερμούπολη (A. Schweiger Lerchenfeld 1887).

Τα πρωτοπόρα σκαριφήματα του Γάλλου σκιτσoγράφου H.L. Avelot (1899), με ανθρώπινους κυρίως τύπους, αλλά και λεπτομέρειες και στιγμιότυπα του καθημερινού βίου, αποτελούν εξαιρετικά πρωτότυπο υλικό, και έκτοτε συναντάμε και άλλους καλλιτέχνες που τολμούν παρόμοιες εικονογραφήσεις.

Σταθμός στις φωτογραφικές αποτυπώσεις έμεινε το έργο του F.F. Boissonnas (πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα). Έτσι και για τη Σύρο (στο D. Baud-Bovy / Fr. Boissonnas στα 1919) ο φημισμένος φωτογράφος συνενώνει φως, τοπία και ανθρώπους σε εικόνες που διδάσκουν τον αλληλοσεβασμό.

Ξυλογραφίες, έγχρωμες αναπαραγωγές ακουαρέλας και φωτογραφίες (1935) αποδίδουν  τον ενθουσιασμό και την αγάπη του Fr. Perilla για τις Κυκλάδες, και για τη Σύρο φυσικά, καθώς και την καλλιτεχνική του ευαισθησία. 

Σύνταξη: Ιόλη Βιγγοπούλου