Όπως όλα τα νησιά του Αιγαίου πελάγους, η Πάρος και η Αντίπαρος εμφανίζονται στον χώρο της χώρο της λογιοσύνης και των γεωγραφικών εκδόσεων με το χειρόγραφο πρωτοπόρο χαρτογραφικό έργο του Cr. Buοndelmonti, στις αρχές του 15ου αιώνα, που έγινε και πρότυπο για τα μεταγενέστερα νησολόγια, όπως στο πρώτο έντυπο του B. dalli Sonneti (1485), όπου οι χάρτες συνοδεύονται από έμμετρα κείμενα σε μορφή σονέτων και του B. Bordone (1547) στο οποίο περιλαμβάνονται και πληροφορίες για τους μύθους, την ιστορία των νησιών και τις ιδιαιτερότητές τους. Όπως όλα τα έργα του είδους, το νησολόγιο του Antonio Millo (1582-91) εμπλουτίζεται από χαρακτικά που είχαν ήδη δημοσιευθεί σε έντυπες εκδόσεις της εποχής. Στους χάρτες των νησολογίων του, και σε αυτόν της Πάρου, ο Αντώνιος σημειώνει τα επικίνδυνα σημεία πλεύσης, και χρησιμοποιεί τα τοπωνύμια των πορτολάνων της εποχής.

Χάρτη της Πάρου και της Αντιπάρου έχουμε και στο νησολόγιο του Μ. Boschini, μικρό νησολόγιο και όμορφο δείγμα της βενετσιάνικης χαρακτικής των μέσων του 17ου αιώνα, που συνοδεύεται με επεξηγηματικό κείμενο ιστορικο-γεωγραφικού περιεχομένου.

Στο πλούσιο σε περιεχόμενο λόγιο έργο ("Archipel" στα 1688) του Ol. Dapper (που ξεχώρισε με τα εξαιρετικής τεχνικής χαρακτικά και το οποίο βασίστηκε κυρίως σε πηγές της αρχαίας ελληνικής και λατινικής γραμματείας, πορτολάνους, νησολόγια, σύγχρονές του περιηγητικές μαρτυρίες και έγκυρους χάρτες της εποχής), υπάρχει χάρτης των νησιών με τις παρακείμενες νησίδες και πίνακας με αρχαία νομίσματα της Πάρου.

Χαρτογράφηση των αγκυροβολίων της Πάρου έχουμε στον σημαντικό λιμενοδείκτη του J. Roux (1804), ενώ χάρτες της νήσου δημοσιεύονται και στα έργα των Ed.D. Clarke (1814) και M.G.F.A. Choiseul Gouffier (1782). Ο τελευταίος, το μεγαλόπνοο έργο του οποίου εξέφρασε με τον πιο γοητευτικό τρόπο το φιλάρχαιο αλλά και φιλελληνικό πνεύμα της εποχής του, μας παραδίδει και άποψη της εισόδου στα αρχαία λαταμεία, καθώς και σκηνή από την καθημερινή ζωή των κατοίκων. Την πρώτη εικόνα γυναικείας ενδυμασίας από την Πάρο συναντάμε στο πρώτο, και πρώιμο, έργο με ανθρώπινους τύπους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αυτό του N. De Nicolay (1580).

Σχέδια και κατόψεις αρχαιοτήτων και επιγραφές δημοσιεύονται στο σημαντικό έργο των J. Stuart / N. Revett (1816), οι οποίοι συστηματικά και με άρτιες μετρήσεις έδωσαν στην αρχαία, ελληνική κυρίως. αρχιτεκτονική πρωτεύουσα θέση.  Σε ένα από τα πιο αξιόλογα έργα του W.M. Leake, (1835, και σε αναστατική έκδοση  1967) τα σχέδια και οι κατόψεις που παραδίδονται μαρτυρούν τη λεπτομερή, συστηματική και συγκροτημένη μελέτη και καταγραφή του χώρου και των μνημείων, και της Πάρου, μέθοδο που υπηρέτησε με πάθος ο Άγγλος αρχαιόφιλος τοπογράφος.

Πολύτιμα για την ιστορία των ανασκαφών και την όψη του αρχαιολογικού χώρου της Δήλου θεωρούνται τα σχέδια του C.F.T.C. D’Aligny (1843) όπου διακρίνεται και η νήσος Πάρος στο βάθος.

Από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα η φωτογραφία ανατρέπει τις επιλεκτικές  υποκειμενικές αναπαραστάσεις του χώρου και την ίδια στιγμή γίνεται το πιο ισχυρό όπλο για την καταγραφή της πραγματικότητας, πάντα όμως από το χέρι του δημιουργού της. Σταθμός στις φωτογραφικές αποτυπώσεις έμεινε το έργο του F.F. Boissonnas, ο οποίος επικεντρώνεται (στο Baud-Bovy, D./Boissonnas Fr. στα 1919) με πάθος και ευαισθησία στα ερείπια του νησιού, στην Εκατονταπυλιανή (φωτογραφία επίσης και στον E. Reisinger στα 1923), σε απόψεις τοποθεσιών και φυσικά στην περιοχή των αρχαίων λατομείων. Ξυλογραφίες, έγχρωμες αναπαραγωγές ακουαρέλας και φωτογραφίες (1935) αποδίδουν  τον ενθουσιασμό και την αγάπη του Fr. Perilla για τις Κυκλάδες, και την Πάρο φυσικά, καθώς και την καλλιτεχνική του ευαισθησία. 

Εξαιρετικά σπάνια, ίσως και μοναδική, η απεικόνιση ερειπίων αρχαίου ναού από το γειτονικό στην Αντίπαρο νησάκι του Δεσποτικού (V.M. Coronelli, 1707). Πιθανότατα, πρόκειταιι για απεικόνιση που βασίστηκε  σε λόγιες πηγές και ίσως και σε κάποιες περιγραφές ναυτικών.

Το περίφημο σπήλαιο, με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, της Αντιπάρου απεικονίζεται για πρώτη φορά στην πολύτιμη για τον πλούτο των πληροφοριών έκδοση του J. Pitton de Tournefort (1717), που κυκλοφόρησε μετά το ταξίδι του στο Αιγαίο πέλαγος και απετέλεσε έκτοτε οδηγό για τους ταξιδιώτες και τα δρομολόγια τους στο Αρχιπέλαγος. Ακολουθούν απεικονίσεις του σπηλαίου στα έργα των: R. Dalton (1751), El. Craven (1789), M.G.F.A. Choiseul Gouffier (1782) και Cr. Wordsworth(στην επανέκδοση του 1882). Το σπήλαιο της Αντιπάρου έλκει το ενδιαφέρον των περιηγητών κι αποτυπώνεται σε χαριτωμένα στιγμιότυπα στους πίνακες που εικονογραφούν το έργο του J. Auldjo (1835).

Τέλος η φωτογραφία του F.F. Boissonnas (στο Baud-Bovy, D./Boissonnas Fr. στα 1919) αποδεικνύει και την πιστότητα στην αποτύπωση του χώρου, όπως αυτή μας παραδόθηκε από τα προγενέστερα χαρακτικά.

Συντάκτης: Ιόλη Βιγγοπούλου