Για τη Θεσσαλονίκη η πρωιμότερη παράσταση ανάγεται στον 16ο αιώνα. Ο Γερμανός ουμανιστής N. Gerbelius εξέδωσε (1545) ένα συνοδευτικό κείμενο για τον χάρτη του Κερκυραίου Ν. Σοφιανού (κυκλοφόρησε στα μέσα του 16ου αιώνα), το οποίο και εικονογραφείται με απόψεις μερικών πόλεων και τοποθεσιών που σχετίζονται με τα τοπωνύμια του χάρτη. Η φανταστική αναπαράσταση της Θεσσαλονίκης, στο εικαστικό πνεύμα της εποχής, προσπαθεί να αποδώσει και το μεγαλείο των αρχαίων κτισμάτων. Φανταστική λοιπόν η πρώτη αναπαράσταση της πολιτείας, με τονισμένο το λιμάνι και τα μουσουλμανικά κτίσματα, και αλληγορική η απεικόνιση των Τεμπών με στοιχεία από την αρχαία ελληνική μυθολογία. Σε μία από τις πρωιμότερες εκδόσεις με ενδυμασίες και ανθρώπινους τύπους, αυτή του C. Vecellio (1598 και σε επανέκδοση 1861-62), συναντάμε χαρακτηριστική γυναικεία ενδυμασία, θέμα και σχέδιο που δεν επανακυκλοφόρησε σε μεταγενέστερες παρεμφερείς εκδόσεις.

Στις εκδόσεις του J. Enderlin  (1686), J. Enderlin (1685) και J. Enderlin (1688) συναντούμε πίνακες με θέματα που αντιγράφουν δημοφιλείς προγενέστερες εκδόσεις αλλά και έργα που κυκλοφορούν την ίδια περίοδο. Οι πίνακες στο έργο του J. Sandrart (1687) απεικονίζουν κάστρα και τοποθεσίες, κυρίως της βενετικής κυριαρχίας. Παρόμοια έργα κυκλοφόρησαν για να εξάρουν τις νικηφόρες νίκες των Ενετών στη σύγκρουση τους με του Οθωμανούς στη διάρκεια του ΣΤ΄Βενετο-οθωμανικού πολέμου (1684-1699).

Στο πολύ σπουδαίο, τόσο για τον πλούτο των πληροφοριών, όσο και για την άρτια τεχνική των χαλκογραφιών ιστορικο-γεωγραφικό σύγγραμμα του Φλαμανδού εκδότη Ol. Dapper ("Archipel" στα 1688), παρόλο που αντιγράφει πολλά από τα χαρακτικά του V.M. Coronelli, η άποψη της Θεσσαλονίκης είναι από τις πρώτες αληθοφανείς όψεις της πόλης.

Οι αρχαιότητες, της πλούσιας σε μνημεία αυτής πόλης του βορειου-ελλαδικού χώρου, τράβηξαν ήδη από τον 18ο αιώνα το ενδιαφέρον των περιηγητών αλλά και των συλλεκτών. Έτσι στην πομπώδη έκδοση του R. Pococke (1761) που καταρτίστηκε, εκτός από τις προσωπικές του εμπειρίες, και με λογοκλοπές, δημοσιεύονται για πρώτη φορά σχέδια για τις εντυπωσιακές αρχαιότητες, εκ των οποίων η Στοά των Ειδώλων (Incantadas)  δεν βρίσκεται πλέον στην πόλη. Στο πολύτομο και πρωτοπόρο έργο των Άγγλων J. Stuart και Ν. Revett (με τις άρτιες μετρήσεις και απεικονίσεις μνημείων, αρχαιολογικές παρατηρήσεις και ταξιδιωτικές εντυπώσεις) δόθηκαν στο κοινό (1794) εξαιρετικές απεικονίσεις λεπτομερειών και κατόψεις του μνημείου Incantadas. Ο Γάλλος διπλωμάτης και συλλέκτης νομισμάτων E.M. Cousinery εμπλούτισε το χρονικό των περιηγήσεων του (1831) με σπάνια αρχαιολογικού περιεχομένου θέματα που αφορούν κυρίως τον βορειοελλαδκό χώρο. Αν και οι περισσότεροι πίνακες που κοσμούν το έργο του Ed.D. Clarke (1816) είναι αρχαιολογικού ως επί το πλείστον ενδιαφέροντος, τα χαρακτικά αυτά είναι επίσης πολύτιμα για την ιστορία των τόπων, λόγω της σπανιότητας των θεμάτων που απεικονίζονται.  

Ενώ στο έργο του P.M. Paciaudi (1761) δημοσιεύονται αρχαιότητες που πιθανότατα περιήλθαν σε ιδιωτικές συλλογές Βενετών ευγενών.

Η εξέχουσα γεωγραφική θέση της πολιτείας και του λιμένα της επιβεβαιώνεται και με τη δημοσίευση  χαρτογραφήσεων με τα  αγκυροβόλια της περιοχής (J. Roux,  στα 1804).  Στην πλούσια χαρτογραφική παραγωγή του τέλους του 18ου αιώνα συγκαταλέγονται και οι αξιόλογοι, εδώ επιχρωματισμένοι,  χάρτες του P.G. Chanlaire (περ. 1780).

Ο σημαντικός για τις αρχαιολογικές του περιοδείες στη Μικρά Ασία Ch. Texier κυκλοφόρησε, στα 1864, ένα έργο που σηματοδότησε την έρευνα και τη μελέτη των βυζαντινών μνημείων, όπου δημοσιεύονται για πρώτη φορά σχέδια, κατόψεις, απόψεις κτηρίων και αρχιτεκτονικών μελών ακόμη και ψηφιδωτά από τα μνημεία της Θεσσαλονίκης. Ιδαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα θέματα στο αξιοπρόσεχτο έργο (1864) της M.A Walker. Μία επιχρωματιμένη λιθογραφία, του 1850, με άποψη του λιμένα  έχουμε σε σύγχονο Λεύκωμα (Piraeus and Ports), ενώ φωτογραφίες της πολιτείας, με σπάνιες απόψεις συναντάμε στην έκδοση του Al. Van den Brule στα 1907, η οποία περιλαμβάνει κεφάλαια που αναφέρονται στην Ελλάδα και την πολιτική της κατάσταση στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι φωτογραφίες στο έργο του J.Fr. Abbott (1903), λίγες σε σχέση με το πλούσιο υλικό που μας παραδίδει το γραπτό του κείμενο, παρουσιάζουν αρκετό ενδιαφέρον καθόσον οι απεικονίσεις των περιοχών του βορειοελλαδικού χώρου είναι σχετικά σπάνιες. 

Στο Λεύκωμα  (1984) μάς παραδίδονται αξιολογότατες και σπάνιες  ξυλογραφίες από το πρωτοπόρο εβδομαδιαίο βρετανικό περιοδικό “The Illustrated London News” (1842-1885) και το συγγενές “The Graphic” (1869-1885). Απεικονίζονται  τοποθεσίες, πρόσωπα και γεγονότα (πολιτικά, κοινωνικά, πολεμικά) από το 1842 έως το 1885.

Τελικά στο Λεύκωμα (Γ. Πατιερίδη / Κ. Σταμάτη, έκδοση 2007) το οποίο περιλαμβάνει τον μεγαλύτερο γνωστό μέχρι τώρα αριθμό των χαρακτικών που αφορούν τη Θεσσαλονίκη από τον 15ο έως και τον 19ο αιώνα, μπορούμε να παρακολουθήσουμε την ιστορία της πόλης μέσα από εικόνες (χαρακτικά και φωτογραφίες) που αφορούν χάρτες και λιμενοδείκτες, όψεις και απόψεις της πολιτείας και των μνημείων της, αρχαιότητες, εκκλησίες, πολιτικά γεγονότα, σκηνές από τον δημόσιο και ιδιωτικό βίο των κατοίκων, ενδυμασίες, προσωπογραφίες, ακόμη και γελοιογραφίες, οι οποίες προέρχονται από περιηγητκές εκδόσεις και εφημερίδες ή περιοδικά του 19ου κυρίως αιώνα.

Σύνταξη: Ιόλη Βιγγοπούλου