Όταν ο Γάλλος γιατρός J. Spon συντροφιά με τον Άγγλο φυσιοδίφη G. Wheler ξεκίνησαν τις αρχαιοδιφικές τους εξερευνήσεις με οδηγό τα αρχαία κείμενα, δεν μπορούσαν να φανταστούν το ενδιαφέρον που θα παρουσίαζε μελλοντικά η Καρία της Μικράς Ασίας για όλους τους ταξιδιώτες. Πρωτοπόρα θεωρούνται τα εικονογραφικά θέματα που συνοδεύουν τη σημαντική για την αρχαιοδιφική έρευνά του έκδοση του ταξιδιού του J. Spon (1678). Τα περισσότερα από τα θέματα αυτά κατατάσσονται ως οι πρώτες απεικονίσεις, κυρίως αρχαιολογικών μνημείων και ερειπίων. Τα πρώτα λοιπόν σχέδια για αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία της περιοχής τα έχουμε στο έργο του G. Wheler (1682). Στις αρχές του 18ου αιώνα δημοσιεύεται άποψη της κοιλάδας του φημισμένου Μαιάνδρου ποταμού στο ταξιδιωτικό χρονικό του C. de Bruyn (1714), ενώ σπάνια και μοναδική άποψη οικισμού στην ενδοχώρα μας δίδεται στην έκδοση του δεύτερου ταξιδιού του P. Lucas (1720).

Στο εντυπωσιακό έργο του R. Pococke (1745) δημοσιεύονται απόψεις, κατόψεις και σχέδια μνημείων της περιοχής, που στέκουν όρθια μέχρι και σήμερα, ενώ στο μεγαλόπνοο έργο του M.G.F.A. Choiseul-Gouffier, το οποίο εισήγαγε (τέλος 18ου-αρχές 19ου αιώνα) την «εικόνα» ως πρωτεύον στοιχείο σε ταξιδιωτικό χρονικό, έχουμε πλήθος θεμάτων αρχαίων ερειπίων από τα Μύλασα, τη Στρατονίκεια, τον Εύρωμο, την Αλικαρνασσό, την Ιασσό αλλά και θέματα που αποτυπώνουν σκηνές της καθημερινής ζωής.

Η χαρτογράφηση, του έργου του Abbe Barthélemy «Το ταξίδι του Νέου Ανάχαρση»,  από τον πρωτοπόρο γεωγράφο και χαρτογράφo J.D. Barbié du Bocage (1788) αποτελεί ένα σπουδαίο έργο όπου συνδυάστηκε η λόγια γνώση των αρχαίων κειμένων με τα σύγχρονα πορίσματα από επιτόπιες γεωγραφικές έρευνες

Οι λιγοστοί πίνακες που κοσμούν την έκδοση (1913) με τις επιστολές του J.B.S. Morritt (1794-96), αποτελούν σπάνια δείγματα με σχέδια ζωγράφων που συνόδευαν τους περιηγητές και απεικονίζουν γνωστά μνημεία αλλά και ιστορικές περιοχές.

Την ίδια περίοδο δημοσιεύονται και επιχρωματισμένοι πίνακες του ζωγράφου L. Mayer (1803). Το πρώτο μισό του 19ου αιώνα κυκλοφόρησαν σε Λευκώματα ενδιαφέρουσες απόψεις των πόλεων της Μικράς Ασίας που αναφέρονται ως οι “Επτά Εκκλησίες της Αποκάλυψης” (Ch. MacFarlane, στα 1832). Όπως και στα άλλα του έργα, ο Άγγλος τοπογράφος W.M. Leake (1824) παραδίδει  συγκροτημένες και λεπτομερειακές αρχαιολογικές παρατηρήσεις.

Απόψεις αρχαίων πόλεων με τα ερείπιά τους ή και λεπτομέρειες από αρχαιότητες (επιγραφές, ανάγλυφα) συναντάμε στα έργα των Ed. D. Clarke (1814), F.V. Arundell (1828), F.Ch.H.L Pouqueville (1835),  R. Walsh / Th. Allom ( 1836-38), J.H. Allan (1843), J. Comte d’Estourmel (1848) και Ch. Wordsworth (1882).

O Βρετανός αρχαιολόγος Ch. Fellows εξερεύνησε αλλά και κόμισε υπέρ του βρετανικού κράτους πλήθος αρχαιοτήτων. Σε μία από τις εκδόσεις (1839),  με το χρονικό των περιηγήσεών του, δημοσιεύονται μεταξύ άλλων και πολύ ενδιαφέροντα σχέδια με λεπτομέρειες από τον καθημερινό βίο αλλά και θέματα που αφορούν τις συνθήκες του ταξιδιού στα δύσκολα οροπέδια της μικρασιατικής ενδοχώρας. Η εντυπωσιακή έκδοση του L.E.S.J. marquis de Laborde (1838) ανέδειξε τον πλούτο των αρχαιολογικών τοποθεσιών στη Μικρά Ασία και καλλιέργησε το ενδιαφέρον για αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή.

Ο Γάλλος αρχαιολόγος Ch.F.M. Texier, από τους πρώτους που ασχολήθηκαν με τη βυζαντινή αρχιτεκτονική, κυκλοφορεί σχετική μεγάλου σχήματος εντυπωσιακή και εμπεριστατωμένη έκδοση (Texier στα 1864), στην οποία περιλαμβάνονται κατόψεις, σχέδια βυζαντινών μνημείων και  χριστιανικές επιγραφές. Ο ίδιος με την τρίτομη έκδοση “Γεωγραφική, Iστορική και Aρχαιολογική περιγραφή των Πόλεων και Eπαρχιών της Mικράς Aσίας….” (1839-1849) παρέδωσε για πρώτη φορά οργανωμένα όλη την μέχρι τότε γνώση για τη Μικρά Ασία. Στην έκδοση αυτή, που περιγράφει τα πορίσματα της περιοδείας του, συναντάμε (Texier σε επανέκδοση του 1882) επιγραφές, απόψεις τόπων και κατόψεις μνημείων και λεπτομέρειες από τις Τράλλεις, την Αλικαρνασσό, την Αφροδισιάδα, τα Μύλασα, τα Λάβρανδα, την Κνίδο κ.ά. The impressive edition authored by L.E.S.J. marquis de Laborde (1838) highlighted the richness of the ancient sites of Asia Minor and spurred the interest for archaeological explorations of the area.

Χάρτες της Καρίας αλλά και της ευρύτερης περιοχής περιλαμβάνονται και στο ιστορικό γεωγραφικό έργο του Ol. Dapper (“Archipel” στα 1688), στον αναλυτικό λιμενοδείκτη του J. Roux (1804), στην επιμελημένη καταγραφή των νοτίων ακτών της ΜΙκράς Ασίας από τον Fr. Beaufort (1817), ενώ τοπογραφικά σχέδια και χάρτη με το δρομολόγιο ταξιδιού έχουμε από τους M.G.F.A. Choiseul-Gouffier (1782) και  Ed. D. Clarke (1814).

Σύνταξη: Ιόλη Βιγγοπούλου