Τις πρώτες απεικονίσεις για τον Βόλο συναντούμε στις εκδόσεις του εργαστηρίου της Γεωγραφικής Aκαδημίας των Aργοναυτών στη Bενετία του V.M. Coronelli (από το 1686 και μέχρι τις πρώτη δεκαετία του 17ου αιώνα). Στις εκδόσεις αυτές, με τις εκατοντάδες χαλκογραφίες, όπου υμνούνται κυρίως οι νικηφόρες μάχες των Βενετών συμπατριωτών του εκδότη κατά τον Eνετο-οθωμανικό πόλεμο (1684-1687), περιλαμβάνονται απόψεις και σχέδια με το κάστρο και την πολιτεία του Βόλου. Τα σχέδια αυτά, που αντιγράφηκαν αυτούσια ή σε παραλλαγές, συνοδεύουν έκτοτε πάμπολλες επανεκδόσεις ή μεταφράσεις των έργων του ή εικονογραφούν μεταγενέστερα ταξιδιωτικά χρονικά, ιστορικά συγγράμματα και έντυπες γεωγραφικές εκδόσεις (Ol. Dapper, "Archipeλ" στα 1688).Τα χαρακτικά στο έργο επίσης του V.M. Coronelli (1708) και στην επανέκδοσή του ίδιου έτους  V.M. Coronelli (1708) παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, παρόλο που πολλοί πίνακες επαναλαμβάνουν θέματα που είχαν ήδη δημοσιευτεί σε προγενέστερες εκδόσεις της Γεωγραφικής Ακαδημίας των Αργοναυτών. Στις εκδόσεις του J. Enderlin (1686) και J. Enderlin (1688) συναντούμε πίνακες με θέματα που αντιγράφουν δημοφιλείς προγενέστερες εκδόσεις αλλά και έργα που κυκλοφορούν την ίδια περίοδο. Στα τέλη του 17ου αιώνα, οι εκδόσεις του J. Peeters (1690) εξαίρουν τις νίκες των χριστιανικών δυνάμεων της Δύσης στους Βενετο-οθωμανικούς πολέμους. Απεικονίζονται πόλεις, λιμάνια και τοποθεσίες από την Αδριατική θάλασσα έως την Ινδία. Όλες αυτές οι εκδόσεις αντιγράφουν πίνακες που πρωτο-κυκλοφόρησαν κυρίως στα έργα της Γεωγραφικής Ακαδημίας των Αργοναυτών στη Βενετία, ενώ και αυτές οι εκδόσεις, πολλές φορές αντέγραφαν θέματα από παρεμφερή έργα της εποχής ( V.M. Coronelli, 1707).

Οι εξαιρετικής χάραξης χάρτες της αρχαίας Ελλάδος του J. Laurenberg (1660) συνοδεύονται από επεξηγηματικά ιστορικο-γεωγραφικά κείμενα, όπου αναγνωρίζουμε την βαθιά λόγια γνώση του δημιουργού.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, ο ασφαλής και σημαντικός για τη θέση του Παγασητικός κόλπος χαρτογραφείται στον λιμενοδείχτη του J. Roux (1804), ενώ στον τόμο του O.M. von Stackelberg (1830), με τις εξαιρετικής τέχνης λιθογραφίες, έχουμε και το πρωιμότερο πανόραμα του Παγασητικού κόλπου, όπου αναδεικνύεται το φυσικό κάλλος της περιοχής. Πλούτο πληροφοριών, τόσο για το ιστορικό τοπίο όσο και για τον δημόσιο και ιδιωτικό βίο των Ελλήνων κατά την προεπαναστατική περίοδο, μας παραδίδουν οι εξαιρετικής ποιότητας πίνακες του Ed.  Dodwell (1819). Ευκρίνεια και συνέπεια διακρίνουν τα σχέδια του Ιταλού S. Pomardi (1820) ο οποίος συνόδευσε ως ζωγράφος τις αρχαιολογικές περιηγήσεις του Ed. Dodwell και αποτύπωσε πλήθος θέματα κατά παραγγελία. Οι πίνακες στο έργο (1834) του Ed. Dodwell απεικονίζουν σπάνιες απόψεις λιγότερο γνωστών αρχαιολογικών τοποθεσιών και παραμένουν πρωτοπόροι όσον αφορά τη θεματική τους.

Από τον Stackelberg πάλι, αυτόν τον ταξιδιώτη-ζωγράφο, σε άλλο του έργο (1828), έχουμε απεικόνιση γυναικών της περιοχής του Πηλίου με τις χαρακτηριστικές τους ενδυμασίες. Μετά το ταξίδι του στον ελλαδικό χώρο στις αρχές του 19ου αιώνα, ο O.M. von Stackelberg (1834) κατάφερε να αποδώσει τόσο τις ιστορικές τοποθεσίες, όσο και τις αρχαιότητες με το νέο, βαθμιαία αναφαινόμενο, εικαστικό ρεύμα του ρομαντισμού. Λίγα χρόνια αργότερα δημοσιεύονται στο ιδιαίτερα πετυχημένο έργο (περισσότερο ιστορικο-αφηγηματικό παρά περιηγητικό), του Chr. Wordsworth (στην επανέκδοση του 1882), απόψεις της περιοχής σε νέο εικαστικό ύφος που απηχεί ιμπρεσιονιστικές επιρροές.

Στο Λεύκωμα  (1984) μάς παραδίδονται αξιολογότατες και σπάνιες  ξυλογραφίες από το πρωτοπόρο εβδομαδιαίο βρετανικό περιοδικό “The Illustrated London News” (1842-1885) και το συγγενές “The Graphic” (1869-1885). Απεικονίζονται  τοποθεσίες, πρόσωπα και γεγονότα (πολιτικά, κοινωνικά, πολεμικά) από το 1842 έως το 1885, που αφορούν και τον Βόλο.

Το έργο του πολυγραφότατου Ιρλανδού λογίου J.P. Mahaffy που αναφέρεται σε περιηγήσεις του στην Ελλάδα (1890) εμπλουτίστηκε με εξαιρετικές ξυλογραφίες. Τα χαρακτικά αυτά προήλθαν από σχέδια με μολύβι, τα οποία βασίστηκαν σε φανταστικές απεικονίσεις αλλά και φωτογραφίες.

Τα πρωτοπόρα σκαριφήματα του Γάλλου σκιτσoγράφου H.L. Avelot (1899), με ανθρώπινους κυρίως τύπους, αλλά και λεπτομέρειες και στιγμιότυπα του καθημερινού βίου, αποτελούν εξαιρετικά πρωτότυπο υλικό, και έκτοτε συναντάμε και άλλους καλλιτέχνες που τολμούν παρόμοιες εικονογραφήσεις.

Σύνταξη: Ιόλη Βιγγοπούλου