O Gaspare Fossati (1809-1883) και ο αδελφός του Giuseppe Fossati (1822-1891), γόνοι αρχιτεκτόνων, γεννήθηκαν στην Ελβετία και σπούδασαν στη Βενετία και στο Μιλάνο. Ο Gaspare έως το 1833 μελέτησε τα ρομανικά και αναγεννησιακά κτήρια και συμμετείχε στις ανασκαφές στην Πομπηία, και ακολούθως μετέβη στη Ρωσία, όπου σύντομα (1836) έλαβε τον τίτλο του «αρχιτέκτονα της αυλής» στην Αγία Πετρούπολη και του ανατέθηκε η σχεδίαση της ρωσικής πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί, μαζί με τον αδελφό του Giuseppe και άλλους Ιταλούς και ντόπιους αρχιτέκτονες εργάστηκαν σε περισσότερα από πενήντα έργα, δημόσια οθωμανικά κυρίως κτήρια, στο πλαίσιο της αναθεωρητικής πολιτικής (Tanzimat).

Στα 1847 ο σουλτάνος Αμπντούλ Μετζίντ ανέθεσε στους αδελφούς Fossati τα έργα συντήρησης και αποκατάστασης στην Αγία Σοφία, καθώς το μνημείο δεν είχε συντηρηθεί για αιώνες. Τα έργα, που διήρκεσαν δύο χρόνια και στα οποία εργάστηκαν περισσότεροι από οκτακόσιοι εργάτες, περιελάμβαναν, μεταξύ άλλων, ενίσχυση του θόλου και των παράπλευρων ημιθολίων, καθαρισμό των ψηφιδωτών, αντικατάσταση των πολυελαίων, ανακαίνιση του μιχράμπ και του μιμπάρ, ενώ προστέθηκαν στους τέσσερις πεσσούς οι τεράστιοι κυκλικοί πίνακες με τα καλλιγραφικά στοιχεία.

Την περίοδο της παραμονής τους στην Κωσταντινούπολη οι αδελφοί Fossati σχεδίασαν πολλά από τα κτήρια ξένων πρεσβειών (Ισπανίας, Ολλανδίας, Ιταλίας, Περσίας), δύο ιταλικά θέατρα και πολλές οικίες οθωμανών αξιωματούχων και ξένων εμπόρων. Μετά τον θάνατο του προστάτη τους, βεζίρη Ρετσίντ Πασά, οι αδελφοί Fossati επέστρεψαν στα 1858 στην Ελβετία, έχτισαν την οικία τους σε οθωμανικό αρχιτεκτονικό ύφος και ο Gaspare στα 1862 πήγε στο Μιλάνο. Σε αυτόν οφείλονται, μεταξύ άλλων τα σχέδια για την πλατεία Duomo, την Galleria Vitoria Emmanuelle II και το Palazzo Marino.

Στα 1852, μετά την αποπεράτωση των έργων και τα μεγαλοπρεπή εγκαίνια της Αγίας Σοφίας (13 Ιουλίου 1849), δημοσίευσαν στο Λονδίνο τη συγκεκριμένη έκδοση, η οποία περιλαμβάνει μια σειρά από λιθογραφίες, με εντυπωσιακές απόψεις από το εσωτερικό του μνημείου, το οποίο από το 1453 λειτουργούσε ως τέμενος. Η έκδοση προλογίζεται με μικρό ιστορικό των αρχιτεκτονικών φάσεων του κτηρίου, και τις λιθογραφίες υπογράφει ο Louis Haghe.

Συντάκτης: Ιόλη Βιγγοπούλου

• 

  Εικ. 1. Κάτοψη του υπερώου της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Εικ. 2. Κάτοψη της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης.

• 

  Άποψη του εξωνάρθηκα της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.

• 

  Άποψη του εσωνάρθηκα της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.

• 

  Άποψη προς τα ανατολικά του κεντρικού κλίτους της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.

• 

  Άποψη του κεντρικού κλίτους της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.

• 

  Άποψη του βορείου κλίτους της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Στα δεξιά διακρίνεται η μία από τις δύο μαρμάρινες ελληνιστικές υδρίες από την Πέργαμο, οι οποίες μεταφέρθηκαν στην Αγία Σοφία στα χρόνια του Σουλτάνου Μουράντ Γ΄.

• 

  Άποψη από το βόρειο προς το κεντρικό κλίτος της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.

• 

  Άποψη του βορείου κλίτους της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης. Στο βάθος διακρίνεται ο εσωνάρθηκας, ενώ στα αριστερά ο Μεγάλος Βεζίρης σε ώρα προσευχής.

• 

  Άποψη της Αυτοκρατορικής (Σουλτανικής) εξέδρας στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης. Η εξέδρα αυτή ήταν τοποθετημένη μεταξύ των κιόνων από την Έφεσο και το Μιχράμπ.

• 

  Άποψη της Αυτοκρατορικής (Σουλτανικής) εξέδρας στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης. Η εξέδρα αυτή ήταν τοποθετημένη μεταξύ του Μιχράμπ και των κιόνων από την Έφεσο που έφερε στην πρωτεύουσα ο Ιουστινιανός Α΄.

• 

  Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης: Άποψη του υπερώου από τα βορειοδυτικά.

• 

  Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης: 'Αποψη τμήματος του υπερώου από τα νοτιοδυτικά.

• 

  Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης: 'Αποψη τμήματος του υπερώου από τα νοτιοδυτικά.

• 

  Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης: Άποψη του δυτικού τμήματος του υπερώου, όπου υπήρχε και ο θρόνος του βυζαντινού αυτοκράτορα.

• 

  Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης: Άποψη τμήματος του υπερώου στα ανατολικά.

• 

  Άποψη της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη από τα βορειοδυτικά. Στα δεξιά διακρίνεται η κρήνη του Σουλτάνου Μαχμούντ Α΄.

• 

  Άποψη της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη από τα δυτικά. Στα δεξιά διακρίνεται η κορανική σχολή που ίδρυσε ο Σουλτάνος Μαχμούντ Α΄στα 1739. Το κτήριο αυτό στεγάζει σήμερα τη βιβλιοθήκη του μνημείου.

• 

  Άποψη της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη από τα νότια. Στα αριστερά διακρίνεται η Κρήνη του Σουλτάνου Αχμέτ Γ΄ενώ στο βάθος το Τέμενος του Σουλτάνου Αχμέτ Α΄, τα βυζαντινά τείχη και η Προποντίδα (Θάλασσα του Μαρμαρά).

• 

  Άποψη της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη από τα ανατολικά. Στα δεξιά διακρίνεται ο δρόμος που περνούσε μπροστά από την Υψηλή Πύλη.

• 

  Άποψη των μαυσωλείων των Σουλτάνων Μουράντ Γ΄, Σελίμ Α΄, Μεχμέντ Γ΄και Μουσταφά Α΄στην Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη.

• 

  Πανοραμική άποψη τμήματος του Ανακτόρου Τοπ Καπί από έναν μιναρέ της Αγίας Σοφίας. Στα πρώτο επίπεδο διακρίνεται η Κρήνη του Σουλτάνου Αχμέτ Γ΄ενώ στο βάθος τα Πριγκηπόνησα.

• 

  Άποψη του κεντρικού κλίτους της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη και ύστερα από την αναστήλωση του μνημείου από του αδελφούς Φοσάτι στα 1847.

• 

  Άποψη της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη ύστερα από την αναστήλωση του μνημείου από του αδελφούς Φοσάτι στα 1847.

• 

  Πανοραμική άποψη του Ανακτόρου Τοπ-Καπί από έναν μιναρέ της Αγίας Σοφίας. Στα πρώτο επίπεδο διακρίνεται η Πρώτη Αυλή του ανακτόρου με την Αγία Ειρήνη στα αριστερά. Στο βάθος διακρίνεται η Πύλη του Χαιρετισμού, γνωστή και ως Μέση Πύλη, καθώς και Πύργος της Δικαιοσύνης (αριστερά), τμήμα του Ντιβανιού, και τα αυτοκρατορικά μαγειρεία (δεξιά).

• 

  Πανοραμική άποψη της Κωνσταντινούπολης από έναν μιναρέ της Αγίας Σοφίας. Στα δεξιά διακρίνεται ένα τμήμα του Ανακτόρου Τοπ Καπί και μακριά ο Πύργος του Γαλατά ενώ στο βάθος το Τέμενος του Σουλτάνου Σουλεϊμάν Α΄και το Τέμενος του Σουλτάνου Μεχμέτ Β΄.

• 

  Πανοραμική άποψη τμήματος της Βοσπόριας Άκρας από έναν μιναρέ της Αγίας Σοφίας. Στα αριστερά διακρίνεται η Σχολή που ίδρυσε ο Σουλτάνος Αμπτνούλ Μετζίτ, ενώ στο βάθος το Τέμενος του Σουλτάνου Αχμέτ Α΄, οι οβελίσκοι του Ιπποδρόμου της Κωνσταντινούπολης και η Προποντίδα.

• 

  Εικ. 1. Κάτοψη του υπερώου της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Εικ. 2. Κάτοψη της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης.

• 

  Άποψη του εξωνάρθηκα της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.

• 

  Άποψη του εσωνάρθηκα της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.

• 

  Άποψη προς τα ανατολικά του κεντρικού κλίτους της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.

• 

  Άποψη του κεντρικού κλίτους της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.

• 

  Άποψη του βορείου κλίτους της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Στα δεξιά διακρίνεται η μία από τις δύο μαρμάρινες ελληνιστικές υδρίες από την Πέργαμο, οι οποίες μεταφέρθηκαν στην Αγία Σοφία στα χρόνια του Σουλτάνου Μουράντ Γ΄.

• 

  Άποψη από το βόρειο προς το κεντρικό κλίτος της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.

• 

  Άποψη του βορείου κλίτους της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης. Στο βάθος διακρίνεται ο εσωνάρθηκας, ενώ στα αριστερά ο Μεγάλος Βεζίρης σε ώρα προσευχής.

• 

  Άποψη της Αυτοκρατορικής (Σουλτανικής) εξέδρας στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης. Η εξέδρα αυτή ήταν τοποθετημένη μεταξύ των κιόνων από την Έφεσο και το Μιχράμπ.

• 

  Άποψη της Αυτοκρατορικής (Σουλτανικής) εξέδρας στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης. Η εξέδρα αυτή ήταν τοποθετημένη μεταξύ του Μιχράμπ και των κιόνων από την Έφεσο που έφερε στην πρωτεύουσα ο Ιουστινιανός Α΄.

• 

  Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης: Άποψη του υπερώου από τα βορειοδυτικά.

• 

  Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης: 'Αποψη τμήματος του υπερώου από τα νοτιοδυτικά.

• 

  Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης: 'Αποψη τμήματος του υπερώου από τα νοτιοδυτικά.

• 

  Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης: Άποψη του δυτικού τμήματος του υπερώου, όπου υπήρχε και ο θρόνος του βυζαντινού αυτοκράτορα.

• 

  Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης: Άποψη τμήματος του υπερώου στα ανατολικά.

• 

  Άποψη της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη από τα βορειοδυτικά. Στα δεξιά διακρίνεται η κρήνη του Σουλτάνου Μαχμούντ Α΄.

• 

  Άποψη της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη από τα δυτικά. Στα δεξιά διακρίνεται η κορανική σχολή που ίδρυσε ο Σουλτάνος Μαχμούντ Α΄στα 1739. Το κτήριο αυτό στεγάζει σήμερα τη βιβλιοθήκη του μνημείου.

• 

  Άποψη της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη από τα νότια. Στα αριστερά διακρίνεται η Κρήνη του Σουλτάνου Αχμέτ Γ΄ενώ στο βάθος το Τέμενος του Σουλτάνου Αχμέτ Α΄, τα βυζαντινά τείχη και η Προποντίδα (Θάλασσα του Μαρμαρά).

• 

  Άποψη της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη από τα ανατολικά. Στα δεξιά διακρίνεται ο δρόμος που περνούσε μπροστά από την Υψηλή Πύλη.

• 

  Άποψη των μαυσωλείων των Σουλτάνων Μουράντ Γ΄, Σελίμ Α΄, Μεχμέντ Γ΄και Μουσταφά Α΄στην Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη.

• 

  Πανοραμική άποψη τμήματος του Ανακτόρου Τοπ Καπί από έναν μιναρέ της Αγίας Σοφίας. Στα πρώτο επίπεδο διακρίνεται η Κρήνη του Σουλτάνου Αχμέτ Γ΄ενώ στο βάθος τα Πριγκηπόνησα.

• 

  Άποψη του κεντρικού κλίτους της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη και ύστερα από την αναστήλωση του μνημείου από του αδελφούς Φοσάτι στα 1847.

• 

  Άποψη της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη ύστερα από την αναστήλωση του μνημείου από του αδελφούς Φοσάτι στα 1847.

• 

  Σελίδα τίτλου.

• 

  Πανοραμική άποψη του Ανακτόρου Τοπ-Καπί από έναν μιναρέ της Αγίας Σοφίας. Στα πρώτο επίπεδο διακρίνεται η Πρώτη Αυλή του ανακτόρου με την Αγία Ειρήνη στα αριστερά. Στο βάθος διακρίνεται η Πύλη του Χαιρετισμού, γνωστή και ως Μέση Πύλη, καθώς και Πύργος της Δικαιοσύνης (αριστερά), τμήμα του Ντιβανιού, και τα αυτοκρατορικά μαγειρεία (δεξιά).

• 

  Πανοραμική άποψη της Κωνσταντινούπολης από έναν μιναρέ της Αγίας Σοφίας. Στα δεξιά διακρίνεται ένα τμήμα του Ανακτόρου Τοπ Καπί και μακριά ο Πύργος του Γαλατά ενώ στο βάθος το Τέμενος του Σουλτάνου Σουλεϊμάν Α΄και το Τέμενος του Σουλτάνου Μεχμέτ Β΄.

• 

  Πανοραμική άποψη τμήματος της Βοσπόριας Άκρας από έναν μιναρέ της Αγίας Σοφίας. Στα αριστερά διακρίνεται η Σχολή που ίδρυσε ο Σουλτάνος Αμπτνούλ Μετζίτ, ενώ στο βάθος το Τέμενος του Σουλτάνου Αχμέτ Α΄, οι οβελίσκοι του Ιπποδρόμου της Κωνσταντινούπολης και η Προποντίδα.